IT-visie op software
Uit ITforResearch bij Universiteit Utrecht
Toegankelijke software gaat over het beschikbaar zijn van software voor iedereen. In dit informatieplan gaat het om software die voor UU-onderzoek ontwikkeld is en software waarmee de onderzoeksdata bewerkt zijn. Denk aan ontwikkelde softwarepakketten, libraries, scripts gebruikt voor statistische analyses, etc. Het hergebruik van software hoeft niet altijd gratis te zijn, bijv. wanneer een onderzoeker een SPSS-script gebruikt om data te bewerken kan wel het script, maar niet SPSS (een commercieel softwarepakket) gratis ter beschikking gesteld worden. Publiek kan soms helpen bij het maken of aanpassen van software, dat valt onder IT-visie op citizen science.
Het is niet reëel te verwachten dat alle onderzoekssoftware van de UU op termijn open beschikbaar zal zijn. Soms kan dat niet, of is het niet zinvol. Voor zover mogelijk worden de metadata die beschrijven wat de software doet, wel gedeeld. Open heeft wel de voorkeur, omdat een groot deel van het UU-onderzoek met publiek geld betaald wordt. De onderzoeksdiscipline of het departement van de betreffende onderzoeker bepaalt wat redelijk is om te delen en wat niet, en wat het juiste moment is om te delen. Er kan een spanningsveld ontstaan wanneer gebruikers van gedeelde UU-software ondersteuning verwachten en de onderzoeker deze niet kan leveren. De onderzoeker zal altijd onderzoekssoftware verantwoord dienen op te slaan, omdat deze later nog nodig kan zijn voor reproduceerbaarheid van het onderzoek.
Behalve dat het toegankelijk maken van software acties van onderzoekers vraagt, geeft dit ook iets terug. Wanneer software met elkaar gedeeld wordt, kan een onderzoeker daarop voortbouwen. Dat scheelt het “van de grond af aan” maken van software.
Duurzaamheid van software (de bruikbaarheid op lange termijn) is ook een aspect van software: hoe te zorgen dat onderzoekssoftware in de toekomst op dezelfde data dezelfde resultaten geeft, ook wanneer de hardware[1] en software[2] anders zijn. Open source software[3] is niet nieuw (zie bijv. linux), wat het ingewikkeld maakt is onderhoudbaarheid over lange termijn wanneer veel ontwikkelaars aan dezelfde code werken, het up-to-date houden van de documentatie, en vooral duurzaamheid.
Huidige IT-situatie
Onderzoekers, ondersteuners en IT-afdelingen van faculteiten ontwikkelen software voor onderzoek, en soms wordt deze gedeeld via repositories als GitHub of GitLab, maar er is weinig gecoördineerde UU-brede ondersteuning, menskracht en expertise rond tools, onderhoud, documentatie, etc. Ook is deze ontwikkeling gefragmenteerd, en weten mensen elkaar niet te vinden. Duurzaamheid van software (het op lange termijn kunnen gebruiken van software) krijgt nauwelijks aandacht, dat komt ook omdat het zo ingewikkeld is. Voor onderzoekssoftware is dat onwenselijk, want goed werkende software is onmisbaar voor de reproduceerbaarheid van onderzoek.
Trends en principes, uitgewerkt in UU-doelen, -ambities en -acties
Rond open software zijn de volgende trends en principes te herkennen:
- Principe: onderzoekers zo veel mogelijk ontzorgen, zodat ze zich kunnen concentreren op onderzoek, met het Software lab.
- ↑ Denk aan een nieuwe generatie van een processor, of een geheel andere processorarchtitectuur.
- ↑ Denk aan andere (versies van) operating systems, system libraries, onderzoekssoftware, libraries nodig voor onderzoekssoftware, etc.
- ↑ Alhoewel de termen “open software” en “open source software” strikt genomen niet hetzelfde betekenen, laten we dat wel zo zijn in de context van dit informatieplan: het verschil in betekenis is voor dit informatieplan minder relevant.